Studia Slavica
Volume/Issue:
Volume 67: Issue 1-2
Paradoksy pamiętania
O wybranych zagadnieniach postpamięci w wierszach Piotra Macierzyńskiego
Author:
Ilka Papp-Zakor ELTE BTK Irodalomtudományi Doktori Iskola, H-1088 Budapest, Múzeum krt. 4/A., Magyarország

Search for other papers by Ilka Papp-Zakor in
Current site
Google Scholar
PubMed Close
Pages:
213–223
Online Publication Date:
01 Sep 2023
Publication Date:
23 Jan 2024
Article Category:
Research Article
DOI:
https://doi.org/10.1556/060.2023.00096
Keywords:
Post-memory; narrativity; cultural studies; self-perceptions; trauma; time; paradox; politics of memory;
Open access

Literatura postpamięci jest przede wszystkim gatunkiem narracji literackiej, skupiającym się na traumie Holokaustu z perspektywy drugiego, trzeciego, a nawet czwartego pokolenia po II wojnie światowej. Opiera się zazwyczaj na dokumentach historycznych (zarówno pisanych, jak i wizualnych, na przykład zdjęciach i rysunkach) oraz historiach rodzinnych. Z tego powodu typową dla literatury postpamięci cechą jest analiza jej związku z tradycją literacką i kulturalną (a konkretnie: jak doświadczenie Holokaustu funkcjonuje w kulturze, jak jest pamiętane, intepretowane i wykorzystywane), jak również podejmowanie refleksji nad polityką pamięci i sposobami pamiętania, przy jednoczesnym ich kwestionowaniu.

Niejednokrotnie jest to gatunek wysoce osobisty, w którym zacierają się granice między rolą autora i narratora / podmiotu mówiącego. Literatura postpamięci obfituje w elementy eseistyczne, służące do prowadzenia rozważań na temat wykorzystywanych przez nią narzędzi, jej własnych możliwości oraz raison d’être (lub jego braku). Autorzy postpamięciowi wydają się jednak wierzyć, zgodnie z tezą Imre Kertésza, że po Auschwitz nie można nie pisać o Auschwitz.

Wiersze współczesnego polskiego poety Piotra Macierzyńskiego wydają się przyglądać historii rozumianej jako pewne konkretne wydarzenia, ale w utworach tych padają również pytania o miejsce tych wydarzeń w literaturze. Ta dwoistość historii może z łatwością prowadzić do paradoksów, takich jak niemożliwość zrozumienia przeciwstawiona konieczności rozumienia czy też upływ historycznego (czyli – linearnego) czasu skontrastowany z uporczywym trwaniem (odziedziczonych traum). Podejście to ma też na celu przyjrzenie się paradoksowi wynikającemu z faktu, że w związku z dehumanizującą logiką obozów koncentracyjnych, ocalali z nich ludzie „stracili swą niewinność”, byli zmuszeni jeżeli nawet nie do stania się wspólnikami zbrodniarzy, to przynajmniej do przyjęcia roli gapiów, którzy w sposób pośredni ciągnęli korzyści ze śmierci współwięźniów. Najjaskrawszym bodajże przykładem osób należących do tej ostatniej grupy byli członkowie Sonderkommando, którym pozwalano żyć jedynie tak długo, jak długo musieli pomagać przy zagazowywaniu kolejnych transportów, ale którzy mimo bycia ofiarami czuli się winni, ponieważ stali się częścią nazistowskiej „maszyny do zabijania”.

Poezja Macierzyńskiego koncentruje się na różnych kulturowych (religijnych i świeckich) toposach zwyczajowo pojawiających się w opisach Holokaustu i kontrastuje je ze sobą, tworząc w ten sposób opozycje prowadzące do paradoksów (i tak w jednym z utworów Auschwitz jest porównywane do Egiptu, kraju niewoli, z którego Żydzi uciekli, ale i do Ogrodu Eden, z którego człowiek został wygnany, i do którego pragnie wrócić). Paradoksy te są z kolei źródłem logicznych i symbolicznych pułapek, ilustrujących bezwyjściową naturę traum historycznych.

W niniejszym artykule podejmuję próbę przyjrzenia się kilku opozycjom tego typu. Pragnę również pokazać, że opozycje te funkcjonują na różnych poziomach tekstu i mogą przyjmować różne znaczenia, co przyczynia się do złożoności obrazu, z którym mamy do czynienia za każdym razem, gdy wymawiamy słowo „Holokaust”.

Post-memory literature is a mostly narrative genre focusing on the trauma of Holocaust from the perspective of the 2nd, 3rd, and even 4th generation after the war. It is usually based on historical documents (both written and visual, e.g. photos and drawings) and family histories. Therefore, it typically reflects on its relationship with literary and cultural tradition (or, more exactly: on how the experience of Holocaust is embedded in culture, how it is remembered, interpreted, and used) but it also addresses and questions the politics of memory and the practices of remembering.

Often it is a highly personal genre, in which the roles of the author and that of the narrator / subject of the poetry tend to overlap. Post-memory literature is also rich in essayistic traits, reflecting both on its tools and possibilities and on its raison d’être (or the lack thereof). Its authors, however, seem to believe, in agreement with Imre Kertész, that after Auschwitz it is impossible to not write about Auschwitz.

The poems of the contemporary Polish author Piotr Macierzyński appear to have a double focus: on one hand, concrete historical events, on the other, the place of those events in literature. Such double foci can easily lead to several paradoxes, such as the impossibility of understanding juxtaposed with the categorical imperative of understanding, or the passage of historical (hence, linear) time as opposed to the persistence of (inherited) traumas. It also attempts to deal with the fact that, due to the dehumanizing logic of the concentration camps, their survivors “lost their innocence”, were forced to become if not accomplices of the perpetrators, then at least “bystanders”, who indirectly benefited from the death of their fellow inmates. The most vivid example of the latter were probably the members of the Sonderkommando, who were allowed to live only until there were enough transports to be gassed but despite being victims themselves, they felt guilty because of being part of the Nazi “killing mechanism”.

Macierzyński’s poetry focuses on various cultural (religious and secular) topoi, which traditionally appear in Holocaust representations, and places them next to each other so that they create oppositions leading to paradoxes (for instance, Auschwitz is likened both to Egypt, the land of slavery, from where the Jews fled, and to the Garden of Eden, from where the Man was expelled, but to which he yearns to return). These paradoxes in their turn form logical and symbolic traps, illustrating the inescapable nature of historical traumas.

In this analysis, I attempt to take a closer look at a few such juxtapositions working at different levels of the text, gaining different meanings, creating thus a rather involved image of what we deal with when we say „Holocaust”.

  • Aarons Victoria: Memory’s Afterimage. Post-Holocaust Writing and the Third Generation. In: Aarons Victoria (ed.): Third-Generation Holocaust Narratives. Memory in Memoir and Fiction. Lanham: Lexington Books, 2016. 17–38.

    • Search Google Scholar
    • Export Citation

  • Assmann Jan: Uralom és üdvösség. Politikai teológia az ókori Egyiptomban, Izraelben és Európában. Budapest: Atlantisz, 2008.

  • Bataille Georges: Genet. In: Bataille Georges: Az irodalom és a rossz. Budapest: Balassi, 2021. 141–174.

  • Borowski Tadeusz: Wspomnienia. Wiersze. Opowiadania. Warszawa: PIW, 1972.

  • Cywiński Piotr M. A. Sny obozowe w pamięci ocalałych z Auschwitz. Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2021.

  • Didi-Huberman Georges: Images in Spite of All. Four Photographs from Auschwitz. Chicago: The University of Chicago Press, 2003.

  • Gawalewicz Adolf: Refleksje z poczekalni do gazu. Ze wspomnień muzułmana. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1968.

  • Mach Anna: Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej. Warszawa: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.

    • Search Google Scholar
    • Export Citation

  • Macierzyński Piotr: Antologia wierszy SS-mańskich. Kraków: Ha!art, 2016.

  • Macierzyński Piotr: Książka kostnicy. Poznań: WBPiCAK, 2017.

  • White Hayden: The Value of Narrativity in the Representation of Reality. Critical Inquiry 7 (1980): 5–27.

  • Collapse
  • Expand
Cover Studia Slavica
Studia Slavica
Print ISSN:
0039-3363
Online ISSN:
1588-290X

Senior editors

Editor-in-Chief: Róbert KISS SZEMÁN (Eötvös Loránd University, Budapest, HU)

Editorial Board

  • Krisztina MENYHÁRT (Eötvös Loránd University, Budapest, HU)
  • Péter PÁTROVICS (Eötvös Loránd University, Budapest, HU)
  • Kata JURACSEK (Eötvös Loránd University, Budapest, HU)

Secretary of the Board

  • Sarolta TÓTHPÁL ((Eötvös Loránd University, Budapest, HU)

Advisory Board

  • Krasimira ALEKSOVA (Sofia University St. Kliment Ohridski, BG)
  • Dalibor DOBIÁŠ (Czech Academy of Sciences, CZ)
  • Joanna GOSZCZIYŃSKA (University of Warsaw, PL)
  • Mária GYÖNGYÖSI (Eötvös Loránd University, Budapest, HU)
  • László JÁSZAY (Eötvös Loránd University, Budapest, HU)
  • Marko JESENŠEK (University of Maribor, SLO)
  • Mihály KOCSIS (University of Szeged, HU)
  • Katalin KROÓ (Eötvös Loránd University, Budapest, HU)
  • Stefan Michael NEWERKLA (University of Vienna, A)
  • Ivana TARANENKOVÁ (Slovak Academy of Sciences, SK)
  • Dalibor TUREČEK (University of South Bohemia in České Budějovice, CZ)
  • Slobodanka Millicent VLADIV-GLOVER (Monash University, Clayton Campus, AUS)
  • Kazimierz WOLNY-ZMORZYŃSKI (University of Silesia in Katowice, PL)
  • András ZOLTÁN (Eötvös Loránd University, Budapest, HU)

 

Sarolta TÓTHPÁL (Secretary of the board)
Institute of Slavonic and Baltic Philology
Eötvös Loránd University
H-1088 Budapest, Hungary
Phone: (+36-1)411-6500 ext. 5253
E-mail: studiasl@btk.elte.hu

Indexing and Abstracting Services:

  • America: History and Life
  • Bibliographie Linguistique/Linguistic Bibliography
  • CABELLS Journalytics
  • Historical Abstracts
  • International Bibliographies IBZ and IBR
  • Linguistics Abstracts
  • MLA International Bibliography
  • SCOPUS

 

 

2023  
Scopus  
CiteScore 0
CiteScore rank Q4 (History)
SNIP 0
Scimago  
SJR index 0.101
SJR Q rank Q4

Studia Slavica Academiae Scientiarum Hungaricae
Publication Model Hybrid
Submission Fee none
Article Processing Charge 900 EUR/article
Printed Color Illustrations 40 EUR (or 10 000 HUF) + VAT / piece
Regional discounts on country of the funding agency World Bank Lower-middle-income economies: 50%
World Bank Low-income economies: 100%
Further Discounts Editorial Board / Advisory Board members: 50%
Corresponding authors, affiliated to an EISZ member institution subscribing to the journal package of Akadémiai Kiadó: 100%
Subscription fee 2025 Online subsscription: 632 EUR / 694 USD
Print + online subscription: 724 EUR / 796 USD
Subscription Information Online subscribers are entitled access to all back issues published by Akadémiai Kiadó for each title for the duration of the subscription, as well as Online First content for the subscribed content.
Purchase per Title Individual articles are sold on the displayed price.

Studia Slavica Academiae Scientiarum Hungaricae
Language Slavic languages
English
French
German
Size B5
Year of
Foundation		 1955
Volumes
per Year		 1
Issues
per Year		 2
Founder Akadémiai Kiadó
Founder's
Address		 H-1117 Budapest, Hungary 1516 Budapest, PO Box 245.
Publisher Akadémiai Kiadó
Publisher's
Address		 H-1117 Budapest, Hungary 1516 Budapest, PO Box 245.
Responsible
Publisher		 Chief Executive Officer, Akadémiai Kiadó
ISSN 0039-3363 (Print)
ISSN 1588-290X (Online)

Monthly Content Usage

Abstract Views Full Text Views PDF Downloads
Oct 2024 0 86 20
Nov 2024 0 20 6
Dec 2024 0 14 3
Jan 2025 0 26 4
Feb 2025 0 44 6
Mar 2025 0 20 9
Apr 2025 0 0 0